Hoa hậu Việt Nam là cuộc thi sắc đẹp mang tầm quốc gia đầu tiên của Việt Nam sau khi hai miền Nam Bắc thống nhất. Cuộc thi được khởi xướng và tổ chức bởi Báo Tiền Phong với tên gọi "Hoa hậu Toàn quốc báo Tiền Phong" vào năm 1988 và cứ khoảng cách 2 năm thì tổ chức một lần. Người đầu tiên nắm giữ danh hiệu này là Hoa hậu Việt Nam 1988 Bùi Bích Phương.

Trưởng ban tổ chức các cuộc thi Hoa hậu Việt Nam từ năm 1988 đến năm 2008 là ông Dương Xuân Nam (hay nhà thơ Dương Kỳ Anh), nguyên Tổng Ban biên tập báo Tiền phong. Ông Dương Xuân Nam là người có công tiên phong khởi xướng và nỗ lực đưa cuộc thi hoa hậu đến với Việt Nam trong thời kỳ khái niệm về "cuộc thi sắc đẹp – hoa hậu" với những người Việt còn rất mới mẻ và lạ lẫm, do vậy, người ta thường gọi ông với cái tên "Cha đẻ của các cuộc thi hoa hậu Việt".

Kể từ năm 2002, cuộc thi chính thức đổi tên thành "Hoa hậu Việt Nam" với tư cách là cuộc thi hoa hậu quốc gia của Việt Nam. Quy mô tổ chức cũng như số lượng thí sinh đăng ký dự thi khắp các vùng miền trên toàn Việt Nam. Hoa hậu Việt Nam sẽ là người được lựa chọn hàng đầu đại diện cho đất nước tham dự cuộc thi Hoa hậu Thế giới.

Năm 2008, cuộc thi Hoa hậu Việt Nam đã tổ chức lễ kỷ niệm lịch sử 20 năm kể từ khi ra đời của mình. Tại buổi lễ có sự hội tụ của nhiều cựu Hoa hậu, lễ ra mắt của tân Hoa hậu Việt Nam Trần Thị Thùy Dung và sự góp mặt của các người đẹp top 10 của cuộc thi năm 2008. Năm 2010, cuộc thi Hoa hậu Việt Nam lần thứ 12 đã diễn ra tại Tuần Châu (Hạ Long, Quảng Ninh). Trong đêm chung kết cuộc thi có sự hội ngộ nhiều cựu Hoa hậu Việt Nam: Trần Thị Thùy Dung, Mai Phương Thúy, Phạm Thị Mai Phương, Nguyễn Thị Huyền, Thu Thuỷ, Diệu Hoa...

Năm 2018, cuộc thi kỷ niệm 30 năm tổ chức lần đầu tiên. Tham dự đêm Gala kỷ niệm có hoa hậu các năm: 1988 - Bùi Bích Phương; 1990 - Nguyễn Diệu Hoa; 1992 - Hà Kiều Anh; 1996 - Nguyễn Thiên Nga; 2002 - Phạm Thị Mai Phương; 2004 - Nguyễn Thị Huyền; 2008 - Trần Thị Thùy Dung; 2016 - Đỗ Mỹ Linh. Ngoài ra còn có Á hậu 1998 - Ngô Thúy Hà; Á hậu 2002 - Bùi Thị Hoàng Oanh; Á hậu 2010 - Vũ Thị Hoàng My; Á hậu 2012 - Đỗ Hoàng Anh; Á hậu 2014 - Nguyễn Trần Huyền My; Á hậu 2014 - Nguyễn Lâm Diễm Trang; Á hậu 2016 - Ngô Thanh Thanh Tú.